ប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ ភ្លៀងធ្លាក់យ៉ាងខ្លាំង… តំណក់ទឹកភ្លៀងស្រក់ចុះហាក់ដូចជាចង់ទម្លុះក្រហែងដី និងហាក់បីដូចជាខឹងនឹងអ្វីមួយដែលពុំអាចស្មានដឹងបាន។
ចំពោះខ្ញុំ ទឹកភ្លៀងនេះបានជួយលាងជម្រះសម្អាតតំណក់ឈាមនៃជនរងគ្រោះ និងឈាមរបស់អ្នកស្លាប់ កាលពីព្រឹត្តិការណ៍ផ្អើលរត់ជាន់គ្នា នារាត្រីថ្ងៃទី២២វិច្ឆិកា២០១០ នៅលើស្ពានពេជ្រ… តែភ្លៀងពិតជាមិនអាចលាងជម្រះសេចក្តីសោកស្តាយឲ្យអស់ពីក្នុងដួងចិត្តខ្ញុំបានឡើយ… តំណក់ទឹកភ្លៀងមិនអាចលាងជម្រះអារម្មណ៍សោកសៅនៃសេចក្តីក្រៀមក្រំចិត្តរបស់អ្នកដែលបានបាត់បង់សាច់ញាតិ និងជនរងគ្រោះ បាននោះទេ។ មហាសោកនាដកម្មដ៏រន្ធត់នេះ ការសោកស្តាយមានទំហំធំធេងណាស់លើសលែងនឹងពិពណ៌នាបាន។
បន្ទាប់ពីសម័យប៉ុលពតខ្មៅងងឹតដ៏ជូរចត់ផុតរលត់៣០ឆ្នាំកន្លងទៅ មិនមានវិនាសកម្មដល់ថ្នាក់សម្លាប់ប្រជាជនខ្មែរយ៉ាងច្រើនដូចព្រឹត្តិការណ៍កោះពេជ្រនេះឡើយ។ រឿងហេតុដែលគួរជាទីសោកសង្រេងបំផុតរបស់ខ្មែរ បានដក់នៅក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំជានិច្ច… ហើយភាពមន្ទិលសៅហ្មងទាំងឡាយ ភាពមិនអស់ចិត្តចំពោះព្រឹត្តិការណ៍ផ្អើលរត់ជាន់គ្នានោះ បានធ្វើឲ្យខ្ញុំគិតគូរច្រើន ហើយអារម្មណ៍របស់ខ្ញុំពោរពេញដោយភាពក្រៀមក្រំជាពន់ពេក។
ថ្ងៃនេះ ជាថ្ងៃគម្រប់ខួប៧ថ្ងៃនៃអ្នកដែលបាត់បង់ជីវិត៣៥៣ និងរបួសជិត៤០០នាក់ ក្នុងរាត្រីថ្ងៃ២២វិច្ឆិកា២០១០ គឺនៅថ្ងៃបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យទូក។ នាពេលល្ងាច ពន្លឺសុរិយាហៀបអស្តង្គត បានជះរស្មីយ៉ាងក្តៅហួតហែងខុសពីធម្មតា។ ខ្ញុំជិះកង់ទៅទីឋានដ៏ស្រងេះស្រងោចនោះ។ មនុស្សម្នាជាច្រើន ដែលជាគ្រួសារសាច់ញាត្តិរបស់ជនរងគ្រោះ បានមកសែនព្រេន ឧទ្ទិសកុសលជូនមរណជន។ ខ្ញុំចុះពីកង់កញ្ចាស់ដោយអារម្មណ៍តក់ស្លុត…។ ទោះបីជាល្ងាចបន្តិចហើយ តែកម្តៅថ្ងៃនៅតែព្យាយាមដុតកម្លោចសួនស្មៅឲ្យឆេះខ្លោច។ ស្មៅដែលធ្លាប់តែបៃតងស្រស់ បែរជាក្រៀមស្វិតអស់ទៅវិញ…។ ព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សោកសៅនេះដូចជានៅថ្មីៗក្នុងអារម្មណ៍ខ្ញុំ…។ មិនខុសពីអ្នកដែលមានឈាមជ័រខ្មែរដទៃទៀតនោះទេ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍មិនស្រឡះក្នុងចិត្តជាច្រើនថ្ងៃមកហើយ។ មនោរម្មណ៍ធ្វើឲ្យខ្ញុំគិតច្រើន ខ្ញុំនឹកដល់វេលាដែលទើបនឹងកន្លងផុតទៅថ្មីៗ…។
ថ្ងៃបុណ្យអ៊ុំទូកទីមួយ មិនដឹងហេតុអ្វីបានជាខ្ញុំមានអារម្មណ៍មិនសូវល្អសោះ ហាក់មានប្រផ្នូលមិនច្បាស់អ្វីម្យ៉ាង ដែលមិនអាចដឹងទុកជាមុន។ ខ្ញុំមិនសប្បាយចិត្តឡើយ ទោះបីជាថ្ងៃនោះមានមនុស្សកកកុញមកដើរលេងកម្សាន្តក្នុងពេលដ៏រីករាយនៃបុណ្យប្រពៃណីជាតិនេះក៏ដោយ ក៏អារម្មណ៍របស់ខ្ញុំហាក់នៅឯកោតែម្នាក់ឯងដដែល។ សំឡេងមនុស្សអ៊ូអរ សំឡេងតន្ត្រីសម័យទំនើបឮរំពងអឺងកង បានវាយប្រហារសភាពស្ងប់ស្ងាត់ដែលធ្លាប់តែនៅជាមួយខ្ញុំ។ ក្រោមដើមពោធិ៍ដែលជាកន្លែងស្ងាត់ស្ងៀមសម្រាប់ខ្ញុំបណ្តែតអារម្មណ៍អានសៀវភៅ ឬសរសេររឿង ពេលនេះ ខ្ញុំមិនអាចធ្វើបានឡើយ។ ខ្ញុំកាន់តែមានអារម្មណ៍ហេលហាលរសេះរសោះយ៉ាងម៉េចមិនយល់។ ពេលចេញពីផ្ទះដំបូង ខ្ញុំគិតថា មកដើរលេងបន្តិចដើម្បីឲ្យលំហែចិត្តខ្លះ មុននឹងទៅខេត្តតាកែវនៅថ្ងៃស្អែកនេះ។
ខ្ញុំរកមើលក្រុមមិត្តអ្នកនិពន្ធរបស់ខ្ញុំមិនឃើញសោះ ដោយមនុស្សច្រើនពេកស្ទះគ្រប់ច្រកផ្លូវ ដែលមិនអាចអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេមកក៏ថាបាន។ សំណាងដែរដែលខ្ញុំជិះកង់ មិនលំបាករឿងស្ទះចរាចរណ៍ច្រើន។ ក្រុមអ្នកនិពន្ធវ័យក្មេងយើង តែងតែជួបជជែកពិភាក្សាគ្នានៅក្រោមដើមពោធិ៍ មុខវត្តបទុមវតី។ ក្រុមយុវអ្នកនិពន្ធខ្មែររបស់យើង មានរហស្សនាមថ្មីមួយទៀត គឺ«អ្នកនិពន្ធក្រោមដើមពោធិ៍»។ ទីនោះហើយ ជាទីតាំងដែលយើងងាយស្រួលជួបជុំគ្នា ព្រោះនៅជិត«សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ»ស្រាប់ផង យើងចេញពីរៀននៅសមាគម ដែលនៅក្នុងវត្ត ហើយមកផ្តុំគ្នានៅក្រោមដើមពោធិ៍ ញ៉ាំអីជុំគ្នា ឬក៏និយាយជជែកពីនេះពីនោះ ដោយមិនភ្លេចទាញចូលការតែងនិពន្ធរបស់យើងឡើយ។
ដោយមិនមានជួបនរណាដូច្នេះ ខ្ញុំសម្រេចដើរម្នាក់ឯងទាំងចិត្តរាងឯកោបន្តិចដែរ។ ខ្ញុំប្រុងដើរទៅលេងកោះពេជ្រ តែមនុស្សកកស្ទះខ្លាំងពេក ខ្ញុំដើរបានត្រឹមតែស្តូបសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត ក៏ប្តូរចិត្តមិនទៅកោះពេជ្រ ហើយក៏ត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ព្រោះត្រូវរៀបចំខ្លួនឡើងឡានទៅលេងតាកែវស្អែកនេះ។
ភូមិស្រែននោង ទិដ្ឋភាពស្រុកស្រែនៅទីនោះ ធ្វើឲ្យចិត្តខ្ញុំបានធូរស្បើយច្រើន។ ខ្ញុំយកពេលអានសៀវភៅ និងសរសេររឿងខ្លះផង។ ពេលវេលាប្រព្រឹត្តទៅធម្មតា រហូតដល់ម៉ោង៤ទៀបភ្លឺ ថ្ងៃ២៣វិច្ឆិកា អ្នកភូមិផ្អើលឆោឡោដាស់គ្នាមើលទូរទស្សន៍ ព្រោះមានអ្នកភ្នំពេញហៅទូរសព្ទមកប្រាប់ថា បាក់ស្ពានកោះពេជ្រ ស្លាប់មនុស្សជាច្រើនរយនាក់។ ខ្ញុំក្រោកពីកន្ទេលយ៉ាងប្រញាប់ ហើយរួសរាន់ទៅមើលនឹងគេ។ ទូរទស្សន៍សខ្មៅ បញ្ចេញផ្ទាំងរូបភាព ដែលមិននឹកស្មានដល់ថាមានរឿងបែបនោះកើតឡើង។ ខ្ញុំទប់អារម្មណ៍កុំឲ្យតក់ស្លុតខ្លាំងពេក ខ្ញុំស្ទើរតែមិនជឿនឹងភ្នែកខ្លួនឯង។ មនុស្សជាច្រើនរយនាក់នៅកកកុញលើគ្នារើខ្លួនមិនរួច ប៉ូលីសលើកអ្នកស្លាប់ដាក់តម្រៀបជិតគ្នាជាបន្តបន្ទាប់។ គំនរមនុស្សយ៉ាងចង្អៀតណែន អ្នកខ្លះបក់ដៃឲ្យជួយ… ឡានអគ្គីភ័យបាញ់ទឹកឲ្យធូរ អាចដកដង្ហើមខ្លះ… អ្នកដែលរកឃើញស្គាល់សាច់ញាតិកូនចៅខ្លួន ស្រែកទ្រហោយំគួរឲ្យអាណិតខ្លោចចិត្តជាពន់ពេក… គួរឲ្យរន្ធត់បំផុតទៅទៀតនោះ សំឡេងឡានពេទ្យដឹកជនរងគ្រោះទៅកាន់មន្ទីរពេទ្យយ៉ាងអឺងកងគួរឲ្យព្រឺ… ទិដ្ឋភាពទាំងនេះចលាចលជាពន់ពេក ស្ទើរតែរកយល់ពុំកើត…។
ខ្ញុំផ្ទៀងត្រចៀកស្តាប់សេចក្តីរាយការណ៍របស់ពិធីករ ដើម្បីដឹងមូលហេតុ តែក្រុមសមត្ថកិច្ចពុំទាន់ស៊ើបអង្កេតពីមូលហេតុពិតប្រាកដនៅឡើយទេ មានតែពាក្យចចាមអារាមថា ស្ពានបាក់ ខ្លះថា ខ្សែភ្លើងឆក់ ខ្លះទៀតថា មានគេបំពុលឧស្ម័នវិទ្យុសកម្ម… ពុំទាន់មានអំណះអំណាងមួយណាយកជាការបានសោះ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីមានសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាបន្ទាន់ចំនួនបីដង គឺនៅម៉ោងជាងមួយម្តង ម៉ោងបីជិតភ្លឺម្តង និង ពេលព្រឹកព្រលឹមស្រាងៗម្តងទៀត ដើម្បីចូលរួមរំលែកទុក្ខដល់គ្រួសារសព និងជនរងគ្រោះ។ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីប្រកាសចាត់តាំងបង្កើតគណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតឧបទ្ទវហេតុលើស្ពានពេជ្រ ជាបន្ទាន់ផងដែរ។ ពុំមានសញ្ញាណណា មួយបង្ហាញថា នេះជាអំពើភេវរកម្មឡើយ តែក្រុមជំនាញនឹងបន្តស៊ើបអង្កេតយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់បំផុត។ ទូរទស្សន៍ចាក់ផ្សាយសាចុះសាឡើងនូវរូបភាពដដែលៗ ខ្ញុំមើលច្រើនដងនៅតែស្លុតចិត្ត និងមិននឹកស្មានថា រឿងនោះក្លាយទៅជាបែបនេះ។ អ្នកភូមិមើលរហូតដល់ទូរទស្សន៍អស់អាគុយ អ្នកខ្លះហៅទូរសព្ទទៅសួរកូនចៅរបស់ខ្លួន ខ្លះសួរសាច់ញាតិ តែសមត្ថកិច្ចមិនទាន់កំណត់អត្តសញ្ញាណច្បាស់លាស់នៅឡើយ។ រូបភាពសោកនាដកម្មនៅដក់ជាប់ក្នុងអារម្មណ៍ខ្ញុំថ្មី ខ្ញុំចាប់ផ្តើមមិនស្រឡះក្នុងចិត្ត… ខ្ញុំមិនអាចទាក់ទងសួរដំណឹងនរណាបានទាំងអស់ ព្រោះទូរសព្ទអស់ថ្មរលីង ដល់ថ្នាក់រលត់តែម្តង។ មិនដឹងថា មានមិត្តភក្តិរបស់ខ្ញុំត្រូវរងគ្រោះដែរឬទេ! ខ្ញុំបន់ស្រន់ក្នុងចិត្ត សូមឲ្យពួកគេសុខសប្បាយផងចុះ…។
ព្រឹកនេះ ខ្ញុំត្រូវត្រឡប់ទៅភ្នំពេញវិញ ព្រោះត្រូវចូលរៀនថ្ងៃ២៤ស្អែកនេះ។ មេឃចាប់ផ្តើមស្រទុំតាំងពីព្រលឹម ហើយភ្លៀងរលឹមតិចៗឥតដាច់សូរ។ លុះដល់ម៉ោងជាង៩ ភ្លៀងបានបង្អុរមកយ៉ាងខ្លាំងស្ទើរបាក់មេឃ ធ្វើឱ្យខ្ញុំមិនអាចត្រឡប់មកភ្នំពេញពេលព្រឹកនោះបានទេ។ ទម្រាំបានចេញដំណើរពីខេត្តតាកែវ ម៉ោងជាង១០ទៅហើយ ទេសភាពតាមដងផ្លូវមិនមានអ្វីទាក់ទាញអារម្មណ៍ខ្ញុំក្រៅតែពីភាពសោកសង្រេងនោះឡើយ។ តំណក់ទឹកភ្លៀងនៅតែបន្តធ្លាក់មិនដាច់រយៈ។
ជិះឡានឈ្នួលត្រូវចំណាយពេលច្រើន ទម្រាំមកដល់ផ្ទះនៅភ្នំពេញ ម៉ោងជិត១រសៀល ខ្ញុំពុលឡាន ឈឺក្បាល អស់កម្លាំងមែនទែន អស់កម្លាំងកាយមិនសូវប៉ុន្មាននោះទេ តែខ្ញុំពុំមានកម្លាំងចិត្តនឹងប្រឈមមុខចំពោះការទទួលយកនូវឧបទ្ទវហេតុដ៏អាក្រក់នោះ… ខ្ញុំដឹងច្បាស់ថា ខ្ញុំនឹងឈឺ! ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនអាចលេបបាយចូលពោះបាន… ខ្ញុំសំងំដេក ដេកទាំងអត់បានបាយទឹកអ្វីទាំងអស់ រហូតដល់ល្ងាច។ ខ្ញុំបន្តដេកអត់បាយដល់ព្រលប់។
សំឡេងទូរសព្ទរោទិ៍ កាត់ដំណេកដ៏ក្រៀមក្រំរបស់ខ្ញុំ គឺលេខទូរសព្ទរបស់ប្រធានតំណាងក្រុមយុវអ្នកនិពន្ធខ្មែរ។ ខ្ញុំមិនដឹងថា គាត់មានកិច្ចការអ្វីនោះទេ។
«ជម្រាបសួរបង!» ខ្ញុំឆ្លើយទាំងងោកងុយដោយអស់កម្លាំងជាខ្លាំង។
គាត់និយាយយ៉ាងលឿនរកតែខ្ញុំតបប្រាប់គាត់ថា «ពេលខ្ញុំនៅតាកែវ ទូរស័ព្ទអស់ថ្ម»មិនទាន់សោះ! ហើយខ្ញុំទើបតែបញ្ចូលភ្លើងពេលមកដល់ភ្នំពេញទេ។ គាត់និយាយយ៉ាងច្រើន។ ខ្ញុំចាប់សេចក្តីបានដឹងថា គាត់បារម្ភពីខ្ញុំ៖
«…ខេមរា ទៅណាម៉េចមិនប្រាប់ពួកយើងផង? ដឹងថាគ្រប់គ្នាគេបារម្ភទេ? ម្នាក់ៗខំតេសួររកខេមរាខ្វាត់ខ្វែង! ឪពុកម្តាយរបស់ខេមរា ក៏ភ័យខ្លាំងណាស់ដែរ គេខំសួរអ្នកនេះអត់ដឹង អ្នកនោះអត់ដឹង! ហើយម៉េចបានបិទទូរសព្ទអ៊ីចឹង?… ឆាប់តេ(Tél)ទៅឪពុកខេមរាឯងទៅ ព្រោះគាត់បារម្ភ!…»
ខ្ញុំគ្រាន់តែកាត់យល់ថា គ្រប់គ្នាព្រួយបារម្ភពីខ្ញុំ។ ខ្ញុំមិនបានចាប់អារម្មណ៍អ្វីដែលគាត់និយាយពីដំបូងនោះទេ ខ្ញុំមិនដឹងថាគាត់បាននិយាយអ្វីខ្លះទៀតនោះដែរ តែដល់ចំណុចមួយ ខ្ញុំស្រាប់តែភ្ញាក់ស្មារតីតែម្តង គឺគាត់និយាយដោយសំឡេងស្រងូតស្រងាត់ថា៖
«ខេមរា ដឹងថា មិត្តអ្នកនិពន្ធយើងម្នាក់ឈ្មោះ ទឹម រ័ត្នមុន្នី បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត នៅកោះពេជ្រដែរទេ? …»
«គឺមុន្នីពូកែតែងកំណាព្យនោះមែនទេ?» ខ្ញុំសួរបញ្ជាក់ ដោយស្វាងពីភាពងងុយអស់រលីង។
«គឺគាត់ហ្នឹងហើយ! គឺទឹម រ័ត្នមុន្នី ជានិស្សិតមកពីឧត្តរមានជ័យ ស្នាក់នៅសមាគមអ្នកឧត្តរមានជ័យ។ ក្រុមអ្នកនិពន្ធយើងនឹងចូលរួមពិធីដង្ហែកាន់ទុក្ខនៅល្ងាចនេះដែរ!»
ខ្ញុំស្រងាកចិត្តពេលដឹងដំណឹងដ៏អកុសលនេះភ្លាម។ មជ្ឈដ្ឋានអក្សរសាស្រ្តយើងកំពុងខ្វះខាតធនធានមនុស្សផង ហើយត្រូវបាត់បង់មនុស្សមានសមត្ថភាពដូចមុន្នីនេះទៀត។ ខួរក្បាលខ្ញុំចាប់ផ្តើមបង្វិលការចងចាំនឹកទៅដល់អនុស្សាវរីយ៍ទាំងឡាយ ដែលខ្ញុំបានជួបជាមួយមុន្នី។
ខ្ញុំស្គាល់រ័ត្នមុន្នីដំបូងដោយចៃដន្យបំផុត គឺនៅ«អង្គការរូមធូរីដកម្ពុជា» នៅពេលរៀនបណ្តុះបណ្តាលអ្នកនិពន្ធរឿងសម្រាប់កុមារ។ មុន្នីមានថ្វីមាត់ប្រកបសំនួនវោហារសាស្រ្ត និងជាមនុស្សរាក់ទាក់ រាប់អានមិត្តភក្តិខ្លាំងណាស់។ ថ្វីត្បិតតែមិនសូវជិតស្និទ្ធនឹងគ្នាខ្លាំង តែក៏អាចរាប់ថា យើងមានចំណងមិត្តភាពមួយល្អដែរ។ ខ្ញុំគោរពគាត់ជារៀមច្បងកវីដែលមានទេពកោសល្លម្នាក់។ មុន្នី ជានិស្សិតក្រីក្រមកពីខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ ខ្ញុំនៅចាំថា ពេលព្រឹកនៃថ្ងៃចូលរៀនដំបូង ខ្ញុំនិយាយជាមួយនឹងគាត់មុនគេ។ ខ្ញុំសួរនាំគាត់ ដោយនឹកស្មានថា គាត់ជានិស្សិតផ្នែកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរហើយមើលទៅ តែគាត់ឆ្លើយថា៖
«ខ្ញុំចង់រៀនផ្នែកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរខ្លាំងណាស់ តែគ្មានលទ្ធភាពរៀន បង្ខំចិត្ត ទៅរៀនផ្នែកទីផ្សារវិញ ព្រោះជាប់អាហារូបករណ៍ ស្រាប់។»
ចិត្តខ្ញុំចាប់ផ្តើមមានអារម្មណ៍រវើរវើយទៅគាស់កកាយអនុស្សាវរីយ៍អតីតកាលជាច្រើន រហូតដល់ឈប់នឹងមួយកន្លែង ដែលគ្រានោះ កាលពីប៉ុន្មានជា២ខែមុន នៅថ្ងៃមួយពេលល្ងាច ខ្ញុំបានទៅជួបជុំមិត្តអ្នកនិពន្ធក្រោមដើមពោធិ៍ ហើយក៏ឈៀងចូលសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរបន្តិចផង ស្រាប់តែជួបមុន្នីកំពុងបណ្តើរកង់ចូលមកដែរដោយចៃដន្យ។ ខ្ញុំប្រញាប់សួរនាំរាក់ទាក់គាត់ ព្រោះតាំងពីរៀនចប់នៅអង្គការរូមធូរីដមក យើងមិនដែរជួបគ្នាទៀតសោះ។ គាត់ប្រាប់ខ្ញុំថា គាត់ប្រញាប់មកដាក់អត្ថបទកំណាព្យ ជូន លោកគ្រូ វ៉ែន-សុន និង លោកគ្រូ វ៉ា-សំអាត ដើម្បីយកទៅប្រឡងប្រកួតប្រជែងស្នាដៃកំណាព្យនៅប្រទេសកូរ៉េ។ ខ្ញុំជួបមុន្នីតែម្តងនោះ ក៏លែងបានជួបរហូតមកទល់ពេលនេះទទួលដំណឹងអកុសលថាគាត់ចាកចេញដោយគ្មានថ្ងៃត្រឡប់វិលវិញ!… ខ្ញុំមិនបានដឹងថា កំណាព្យរបស់មុន្នីជាប់ ឬក៏យ៉ាងណា! តែពេលនេះ ម្ចាស់វណ្ណកម្មបានលាចាកលោក ទៅមុនកំណាព្យប្រកាសលទ្ធផលបាត់ទៅហើយ… គួរឲ្យសោកស្តាយជាទីបំផុត។ ខ្ញុំពិតជាមានក្តីសោកស្តាយជាខ្លាំងចំពោះការបាត់បង់ធនធានមនុស្សដ៏សំខាន់នេះ… ។
មុន្នី ជាយុវកវីមានទេពកោសល្យយ៉ាងប៉ិនប្រសប់ខាងតែងកំណាព្យ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំចាំបានថា កាលរៀននៅអង្គការរូមធូរីដ មុន្នីចេះច្រៀងយ៉ាងពីរោះ និងចេះលេងសើចកំប្លែងបានយ៉ាងល្អ ធ្វើឲ្យមិត្តសិក្ខាកាមយើងសើចស្ទើររឹងពោះគ្រប់ៗគ្នា… ម្យ៉ាងដោយសារមុន្នីនិយាយរដឺនសំនៀងអ្នកឧត្តរមានជ័យស្រាប់ផង ពេលគេស្តាប់សំឡេងទៅ គួរឲ្យចង់សើច ព្រោះជាសំនៀងពីរោះពីធម្មជាតិ។ សិក្ខាកាមគ្រប់គ្នាស្គាល់មុន្នីយ៉ាងច្បាស់ ព្រោះគាត់ជាមនុស្សពូកែចូលចិត្តកំប្លែងបង្កបរិយាកាសរីករាយពេលរៀននេះតែម្តង… ជាហេតុធ្វើឲ្យយើងកត់ត្រាឈ្មោះ«ទឹម រ័ត្នមុន្នី» ក្នុងប្រអប់បេះដូងរំភើបបានដោយងាយ។
នៅពេលទៅទស្សនកិច្ចសិក្សានៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដើម្បីបិទបញ្ចប់វគ្គបណ្តុះបណ្តាល ពេលជិះឡាន មុន្នីបានច្រៀងចម្រៀងជំនាន់ស៊ីនស៊ីសាមុត និងនិយាយរឿងកំប្លែងឲ្យពួកយើងស្តាប់។ ខ្ញុំមិននឹកស្មានថា គាត់ចេះចាំបទពីរោះៗពីសម័យសង្គមចាស់ស្ទើរតែគ្រប់បទ។ បទខ្លះ គ្រាន់តែបង្ហើបទំនុកក្បាលដំបូង មុន្នីចេះច្រៀងបានទាំងអស់។ ពេលត្រឡប់មកវិញ យើងគ្រប់គ្នាមិនថាប្រុសស្រី ចាស់ក្មេងទេ គឺបានច្រៀងឆ្លើយឆ្លងទាំងអស់គ្នា។ ពេលចុងក្រោយ ចុះពីលើឡាន មុន្នីបានចែកកំណាព្យទៅសិក្ខាកាមម្នាក់ពីរសន្លឹក… អត្ថបទកំណាព្យទាំងនោះនៅនឹងយើងរាល់គ្នាជានិច្ច… ក្នុងនោះមានកំណាព្យ«បាយកក» គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងជាងគេ ដែលតែងពីជីវិតនិស្សិតក្រីក្រមកពីស្រុកស្រែខ្វះខាតមុខក្រោយ ត្រដររស់ខំរៀនដោយទទួលទានបាយកក… ខ្ញុំយកកំណាព្យ«បាយកក»ដែលមុន្នីឲ្យ មកមើលឡើងវិញ។ មុន្នីតែងជា «បទបថ្យាវដ្ត» ហាក់នៅថ្មីៗចំពោះមុខអនុស្សាវរីយ៍កម្សត់កម្រ៖
បាយអើយបាយកកបាយសល់បាតឆ្នាំង ជួនសល់តែក្តាំងខ្មៅខ្លាំងខ្លះខ្លោច
ព្រលឹមក្រោកឡើងជួនមានស្រមោច ដៃប្រឹងបេះបោចគោះដេញឲ្យគេច។
ប្រហុកត្រីងៀត ល្ងលីងមិនភ្លេច អ្នកម្តាយខ្ចប់វេចច្រកផ្ញើមកឲ្យ
លកលៃចម្អែតតាមហេតុខ្សត់ខ្សោយ ភ័ព្វព្រេងអំណោយផ្តល់ឲ្យមិនថ្លា។
គិតចង់បាយថ្មីទិញឆីតាមផ្សារ មានលុយពីណាគ្រប់ត្រឹមឈ្នួលផ្ទះ
គ្រប់ម្ហូបព្រឹកល្ងាចកំដរក្រពះ ពេលព្រឹកថ្ងៃរះមិនមានគ្រប់ទេ។
ពុកម៉ែនៅស្រុកលក់ស្រែស្រូវរេ ប្រឹងមិនទំនេរផ្ញើឲ្យកូនរៀន
ញាតិមិត្តបងប្អូនទីក្រុងសោះគ្មាន ស៊ីអត់ស៊ីឃ្លានរស់ទាំងត្រដរ។
បាយអើយបាយកកសម្រាប់ខ្ញុំក្រ បាយថ្មីក្តៅសសម្រាប់គេគ្រាន់
ព្រលឹមបាយក្តៅគ្រានេះមិនទាន់ គ្រាក្រោយជំនាន់ប្រហែលអាចក្តៅ។
បាយព្រឹកក្តៅល្អកុំទាន់ហាហៅ បាយកកក្តាំងខ្មៅហៅចុះស្ម័គ្រជិត
ប្អូនៗខ្មែរអើយចូរអ្នកពិនិត្យ អ្នកគ្រាន់ជីវិតមិនជិតបាយកក។
ឲ្យដូចបាយក្តៅមិនដែលខានខក អ្នកគ្រាន់ទិញច្រកគិតគូរបេតី
បើជាបាយកកជិតអ្នកក្រក្រី ជីវិតសមអីរស់ក្រលំបាក៕
ខ្ញុំរសាប់រសល់ក្នុងចិត្តអស់ទៅហើយ ធ្វើកិច្ចការអ្វីមិនកើតសោះឡើយ ចាប់នេះរបូតចាប់នោះរបេះ។ ខ្ញុំព្យាយាមស្តាប់វិទ្យុ ដើម្បីដឹងពត៌មានឲ្យច្បាស់ការ តែខ្លួនខ្ញុំចេះតែព្រឺៗបាស់រោម រន្ធត់ចិត្ត អាណិតឈាមជ័រជាតិខ្មែរដែលស្លាប់យ៉ាងអាណោចអាធ័ម អារម្មណ៍ខ្ញុំចេះតែដិតដាមនឹងរូបភាពនៃមហាសោកនាដកម្មនោះ… សំឡេងម្តាយស្រែកហៅកូនដែលស្លាប់បាត់ទៅហើយ សូមឱ្យរស់ឡើងវិញ… សូរសំឡេងទួញយំសោកនៃគ្រួសារសព… សំឡេងសារ៉ែនរថយន្តសង្គ្រោះបន្ទាន់ស្រែកឮស្ទើរតែកក្រើករាជធានីភ្នំពេញទៅហើយ…
នៅរាត្រីនេះ តាំងពីល្ងាចមកម្ល៉េះ ខ្ញុំឮពាក្យចចាមអារាមឲ្យសែនចេក ផ្លែឈើ ព្រោះគេល្បីថា អ្នកស្លាប់នៅកោះពេជ្រនឹងមកយកអ្នកដែលដេកលក់១០០នាក់ទៀត។ ទន្ទឹមនឹងនេះមានការផ្ទុះពាក្យចចាមអារាមពីការស្លាប់មនុស្ស៥០នៅខេត្តតាកែវ នៅកំពង់ចាម៤០នាក់ ក្រឡាប់ឡាននៅស្គន់ ក្រឡាប់រថយន្តក្រុងនៅស្ពានជ្រោយចង្វា លិចស្រឡាងនៅអ្នកលឿង និងព្រែកតាមាក់ ព្រមទាំងលេខទូរសព្ទក្រហមតេចូល កុំឲ្យលើកជាដើម សុទ្ធតែជាការឃោសនាអកុសល នាំឲ្យប្រជាជនដែលមានជំនឿអរូបិយ បានរៀបចំដុតទៀនធូបសែនព្រេនពេញមុខផ្ទះ។ ផ្លែឈើឡើងថ្លៃ ពិសេសតម្លៃចេកឡើងថ្លៃយ៉ាងគំហុកតែម្តង ពីមួយស្និត ១៨០០រៀល ដល់ពីរពាន់ ឡើងដល់ប្រាំពាន់ មួយម៉ឺន ពីរម៉ឺន បីម៉ឺន និងឡើងរហូតដល់១០ម៉ឺន នៅម៉ោង១១ជាងជិតពាក់កណ្តាលអធ្រាត្រ គឺមាននិស្សិតនៅសកលវិទ្យាល័យមួយបានទិញសែនទៀតផង។ ខ្មែរមួយចំនួនចូលចិត្តតែជឿគេ ជឿជំនឿអរូបិយ ដោយមិនបានពិចារណាឲ្យស្របនឹងលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្តសោះ ជាហេតុជនអគតិមួយចំនួនឆ្លៀតឱកាសធ្វើជំនួញលើសោកនាដកម្មរបស់ខ្មែរ… គួរឲ្យអាណិតអាសូរណាស់!! ឱ! អ្នកជំនួញ គ្មានមេត្តាសោះ អ្នករកស៊ីកេងចំណេញលើទឹកភ្នែកខ្មែរដែលហូរស្រក់ចំពោះមុខមហាសោកនាដកម្ម…។ ខ្ញុំមិនអាចធ្មេចភ្នែកដេកលក់បាន រហូតដល់ពាក់កណ្តាលអាធ្រាត្រ ខ្ញុំសរសេរកំណាព្យមួយប្រកាសក្នុងទំព័រហ្វែសប៊ុក (Facebook)។
[…] ទឹកភ្នែកហូរស្រក់ រាប់លានតំណក់ ដក់គ្មានពេលល្ហែ
ព្រឹត្តិការណ៍ស្ពានពេជ្រ រំលេចរឿងខ្មែរ «ណាហ្គារ»នៅក្បែរ
តែបែរព្រងើយ។
សោកនាដកម្ម ដួងចិត្តប្រេះស្រាំ ជីវិតខ្មែរអើយ
មកលេងភ្នំពេញ គិតថាបានស្បើយ មិនដឹងសោះឡើយ
ត្រូវបង់ជីវិត… […]
ខ្ញុំដឹងថា កាព្យនេះមិនសូរជួនល្អទេ តែខ្ញុំសម្រេចចិត្តប្រកាស ទើបខ្ញុំអាចទៅដេកបាន… ខ្ញុំរន្ធត់ និងតក់ស្លុតចំពោះរឿងរ៉ាវព្រឹត្តិការណ៍សោកនាដកម្មរបស់ខ្មែរ… ប្រជាជនខ្មែរជាច្រើននាក់បានបង្ហូរទឹកភ្នែក តែដងប៊ិករបស់ខ្ញុំហាក់ពុំមានយំសោកនឹងរឿងអកុសលនេះសោះ… ប្រហែលជាទឹកប៊ិករបស់ខ្ញុំកកស្ទះអស់ទៅហើយមើលទៅ…។ ខ្ញុំរងនូវសំពាធផ្លូវចិត្តជាខ្លាំង បន្ទាប់ពីបានស្តាប់ឮមិត្តភក្តិនិយាយប្រាប់ ស្តាប់វិទ្យុ មើលទូរទស្សន៍ និងអានគេហទំព័រសារពត៌មានផ្សេងៗ ចំនួនអ្នករងរបួសបន្តស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់ អត្រាចំនួនអ្នកស្លាប់កើនឡើងដល់៤៥៦នាក់… ខ្ញុំមិនអាចធ្មេចភ្នែកដេកលក់បាន រហូតដល់រាត្រីកណ្តាលអធ្រាត្រ។ ខ្ញុំសម្រេចតែងកាព្យប៉ុន្មានឃ្លាទៀត តែមើលទៅមិនជួនល្អសោះ ព្រោះអារម្មណ៍សោកស្តាយរកនិយាយមិនត្រូវ… ។
នៅថ្ងៃទី២៤…
ព្រឹកឡើងមកដល់សាលា ពេលគោរពទង់ជាតិ លោកគ្រូប្រកាសដំណឹងអកុសលមួយទៀត គឺមានមិត្តរួមសាលារបស់ខ្ញុំស្លាប់៤នាក់ និងម្នាក់ទៀតរងរបួសជើងជាទម្ងន់ ក្នុងព្រឹត្តិកាណ៍នៅកោះពេជ្រនោះដែរ។ សិស្សានុសិស្សឱនមុខចុះគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធជនដែលទទួលអនិច្ចកម្ម រយៈពេល៣នាទី។ ព្រឹកនោះ យើងមិនសូវបានរៀនអ្វីច្រើននោះទេ ព្រោះការស្លាប់មនុស្សនៅកោះពេជ្រ ជាប្រធានបទដ៏ក្តៅគគុក។
ខ្ញុំបានអានកាសែត គេសរសេរថា រដ្ឋាភិបាលប្រកាសលុបតួលេខអ្នកស្លាប់ពី៤៥៦នាក់ មកត្រឹម៣៥១នាក់វិញ និងអ្នករបួស៣៩៥នាក់ ដោយលើកហេតុផលថា របាយការណ៍ពីខេត្ត និងរាជធានីខុសគ្នា គឺមានការភ័ន្តច្រឡំ។ ខ្ញុំមិនដឹងសេចក្តីពិតយ៉ាងណានោះទេ ហើយក៏មិនអាចដឹងបាន។ ខ្ញុំនៅតែបន្តតាមដានពត៌មានបន្តទៀត។
កាលពីថ្ងៃទី២៣ ម្សិលមិញ រដ្ឋាភិបាលប្រកាសយកថ្ងៃទី២៥វិច្ឆិកាជារៀងរាល់ឆ្នាំ ជាទិវារំលឹកថ្ងៃកាន់ទុក្ខរបស់ជាតិ។ សម្រាប់សាលាខ្ញុំបង្ហូតទង់ជាតិពាក់កណ្តាលទាំងថ្ងៃទី២៤ និង២៥ គឺទាំងពីរថ្ងៃតែម្តង។
ខ្ញុំដឹងថា អារម្មណ៍ខ្ញុំពេលនេះរវើរវាយអស់ទៅហើយ… ខ្ញុំគ្មានអារម្មណ៍រៀនសោះ ហើយខ្លួនខ្ញុំក៏ឈឺទៀតបន្ទាប់ពីត្រូវទឹកភ្លៀង ខ្ញុំក្តៅខ្លួនក្អកផ្តាសាយធំ… ទោះបីជាយ៉ាងណា អារម្មណ៍នឹកសង្វេគ ចំពោះជនដែលបានបាត់បង់ជីវិត និងរងគ្រោះនៅកោះពេជ្រ នៅតែដក់ជាប់ក្នុងចិត្តខ្ញុំ មិនងាយនឹងបំភ្លេចបានឡើយ។
នរណាៗក៏មានសេចក្តីសោកស្តាយ ចំពោះមហន្តរាយនោះដែរ… វិសាលភាពនៃសោកនាដកម្មបានល្បីរន្ទឺពាសពេញពិភពលោក។ ពេលចេញលេង ខ្ញុំសុំលោកគ្រូបណ្ណារក្សចូលឆែកអ៊ិនធឺណែត មើលពត៌មាន និងប្រកាសដំណឹងនៃមរណភាពមិត្តខ្ញុំ ក្រោមចំណងជើងថា «ផ្សែងដែលឆេះពីថ្ងៃមិញ គឺជាផ្សែងសពរបស់មិត្ត»៖
«នៅថ្ងៃទី២៥…
ក្នុងគ្រាទុក្ខសោកដ៏ក្រៀមក្រំនេះ គ្រប់គ្នាស្ទើរតែមិនជឿចំពោះរឿងហេតុដែលកើតឡើងនេះ… វិសាលភាពនៃវិនាសកម្មមានទំហំធំធេងពេក…។ យើងពិតជាមិនអាចទទួលយកដំណឹងដ៏សោកសៅនេះបានឡើយ… តែនេះ… តែពេលនេះ ថ្ងៃនេះ ក្រុមគ្រួសារមុន្នីបានរៀបចំបូជាសពរបស់មុន្នី នៅឧត្តរមានជ័យ! អ្វីៗទាំងអស់បានរលាយដូចផ្សែងដែលហោះទៅកាន់អាកាសវេហាជាមួយសពរបស់មុន្នីហើយ… ប៉ុន្តែយើងនៅតែចង់ចាំជានិច្ចថា ទឹម រ័ត្នមុន្នី ជាយុវកវី ជាអ្នកនិពន្ធខ្មែរវ័យក្មេងដ៏មានទេពកោសល្ល… ដើម្បីរំលឹកដល់វត្តមានមិត្តអ្នកនិពន្ធស្នេហាអក្សរសាស្រ្តជាតិយើងម្នាក់នេះ ខ្ញុំនឹងសរសេរចងក្រងរឿងមួយឧទ្ទិសចំពោះមរណភាពរបស់មុន្នី សូមឲ្យវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់មិត្តទៅកាន់ទីស្ងប់សុខ និងសុគតិភពកុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ។»
រូបភាពរបស់អ្នកប្រើហ្វែសប៊ុក និងផ្ទៃហ្វែសប៊ុក ព្រមទាំងប្លក់វើតប្រេស ក្នុងប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ គឺពណ៌ខ្មៅទាំងអស់។ មនុស្សគ្រប់គ្នាលើពិភពលោក ចូលរួមកាន់ទុក្ខចំពោះមហាសោកនាដកម្មរបស់មនុស្សជាតិ។ ក្រុមអ្នកនិពន្ធខ្មែរក៏បានប្រកាសដំណឹងមិត្តអ្នកនិពន្ធ ទឹម រ័ត្នមុន្នីស្លាប់ដែរ។ មានមតិជាច្រើនចូលរួមរំលែកទុក្ខ៖
– បូផា៖ តែអ្វីៗនៅលើលោកនេះ មិនទៀងទាត់នោះទេ។ ជីវិតកើតមក តែងចាស់ ឈឺ ស្លាប់។ តែមិត្តខ្ញុំនេះ អត់ទាន់បានឆ្លងកាត់ដំណាក់ទាំងបួននេះចប់សព្វគ្រប់ផង ក៏លាពួកយើងទៅបាត់ហើយ…។ ព្រឹត្តិការណ៍២២ វិច្ឆិកា ពិតជាឃោរឃៅមែនទែន!! ខ្ញុំនៅចាំសម្តីមុន្នីថា រៀនខាងផ្នែកទីផ្សារទេ តែមកតែងកំណាព្យឈ្ងុយ! គាត់ជាមនុស្សរួសរាយ រាក់ទាក់ កំប្លែង មានវោហាសាស្រ្ត និងមានទឹកដមក្រអួនក្រអៅ… តែពេលនេះ… គឺស្តាយរកទីបំផុតគ្មាន…»
– ខេមរា៖ «ពិតជាស្តាយ… គាត់ចង់រៀនអក្សរសាស្រ្តខ្មែរណាស់ តែគ្មានលទ្ធភាពបង់លុយចូលរៀន ព្រោះតែភាពក្រីក្រ…»
– ឡាវ័ន៖ «ថ្វីត្បិតថាខ្ញុំមិនដែលស្គាល់គាត់ តែខ្ញុំទើបតែអាន«បាយកក»ស្នាដៃកំណាព្យរបស់មុន្នី ក្នុងប្លក់របស់ «កវី អ្នកនិពន្ធខ្មែរ» អម្បាញ់មិញនេះ។ ខ្ញុំពិតជាមានការភ្ញាក់ផ្អើល និងស្ញប់ស្ញែងនឹងភាពប៉ិនប្រសប់របស់មុន្នីជាខ្លាំង។ ខ្ញុំមិននឹកស្មានថាកំណាព្យដ៏ល្អបែបនេះកើតចេញពីទឹកដៃរបស់កំលោះវ័យក្មេងម្នាក់សោះ។ ទោះបីជាមិត្តភក្តិខ្ញុំដែលជាសិស្សពូកែទូទាំងប្រទេសផ្នែកអក្សរសាស្រ្តខ្មែរ ក៏ខ្ញុំជឿថាគេមិនអាចទាន់តែងកំណាព្យដ៏ល្អបែបនេះនៅឡើយដែរ។ តែគួរឲ្យស្តាយ… ដែលយើងបានបាត់បង់នូវធនធានមនុស្សដ៏មានតម្លៃនេះបាត់ទៅហើយ… បើមានជាតិក្រោយ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា គាត់នឹងនៅតែកើតមកជាកូនខ្មែរ ហើយអាចសម្រេចក្តីបំណងរបស់គាត់បានយ៉ាងត្រចះត្រចង់ កុំឲ្យដូចជាតិនេះ…»
– រស្មី៖ «ខ្ញុំក៏សង្ឃឹមដូច្នោះដែរ… ហើយក៏ជូនពរឲ្យគាត់កើតជាកូនអ្នកមានធនធាន អាចមានលទ្ធភាពរៀនតាមចំណង់។ អ្នកមានទេពកោសល្លបែបនេះ គួរតែបានសម្រេចរៀននូវជំនាញ ដែលខ្លួនចង់រៀន… »
– គាឡុង៖ «ការស្លាប់របស់មុន្នី ជាការបាត់បង់ធនធានមនុស្សម្នាក់ទៀតដ៏សំខាន់របស់ខ្មែរ! ក្នុងនាមជាកូនខ្មែរមួយរូប ខ្ញុំសុំចូលរួមរំលែកទុក្ខដែរ។ រឿងដ៏រន្ធត់នេះ នៅតែដិតដាមក្នុងអារម្មណ៍ខ្ញុំជានិច្ច មិនដឹងថាថ្ងៃណាទើបអាចធូរស្បើយឡើយ។»
– ចម្រើន៖ «សូមចូលរួមសោកស្តាយផង! គ្មាននរណាមិនរន្ធត់ សោកស្តាយនោះឡើយ… សោកស្តាយ និង លើសពីការសោកស្តាយទៅទៀត។ ថ្វីត្បិតតែធនធានមនុស្សកំពុងអភិវឌ្ឍ តែការបាត់បង់ធនធានមនុស្សគឺជាការខាតបង់មួយដ៏ធំ គួរឲ្យស្តាយជាទីបំផុត! »
– លីម៖ «សុំចូលរួមស្តោកស្តាយ និងសុំចូលរួបរំលែកមរណទុក្ខផង។ ពិតជាគួរឲ្យស្តោកស្តាយណាស់ដែលពួកយើងត្រូវបាត់បង់អ្នកមានទេពកោសល្យម្នាក់ទៀត។ ពិតជាមិនយុត្តិធម៌ទេ ហេតុអីក៏មនុស្សល្អៗត្រូវស្លាប់ទាំងវ័យក្មេងបែបនេះ!»
– ជីវ័ន៖ «និយាយពីសេចក្តីសោកស្តាយ… ហួសនឹងថ្លែងទៅហើយ… សម្រាប់សោកនាដកម្មមួយនោះ…សុំចូលរួមរំលែកទុក្ខផង! ជីវិតពិតជាមិនទៀងទាត់មែន…»
– សុផាត៖ «គួរឱ្យស្តាយអ្នកដែលមានទេពកោសល្យបែបនេះណាស់ ខ្ញុំសុំចូលរួមរំលែកទុក្ខនេះផង យ៉ាងណាគាត់ក៏ជាពលរដ្ឋមកពីឧត្តរមានជ័យដូចគ្នា! »
– អ្នកនិពន្ធ កែវ ច័ន្ទបូរណ៍៖«ខ្ញុំសូមចូលរួមកាន់មរណទុក្ខជាមួយអ្នកទាំងអស់គ្នា! សូមឲ្យវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់រ័ត្នមុន្នីបានទៅដល់សុគតិភព!»
– អ្នកនិពន្ធ ប៉ិច សង្វាវ៉ាន៖ «ក្រោយពីបានអានអត្ថបទដ៏សោកសង្រេងរបស់ក្មួយខេមរា ដែលមានចំណងជើងថា«ផ្សែងដែលឆេះពីថ្ងៃមិញ គឺជាផ្សែងសពរបស់មិត្ត» ខ្ញុំប៉ិច សង្វាវ៉ាន មានមានចិត្តក្រៀមក្រំជាពន់ពេកនៅពេលដែលបានដឹងថា មជ្ឈដ្ឋានអក្សរសាស្ត្រអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ បានបាត់បង់យុវអ្នកនិពន្ឋខ្មែរមួយរូប ក្នុងព្រឹត្តការណ៍ដ៏សែនរន្ឋត់នៅកោះពេជ្រនាថ្ងៃ២២វិច្ឆិកា២០១០ គួរឲ្យសោកស្តាយជាទីបំផុត។ ខ្ញុំសូមចូលរួមរំលែកមរណទុក្ខជាមួយក្រុមគ្រួសារនិងមិត្តភក្តិទាំងអស់របស់សពយុវអ្នកនិពន្ឋទឹម រ័ត្នមុន្នី ដែលបានបាត់បង់ជីវិតនៅកោះពេជ្រ។ សូមឲ្យវិញ្ញាណក្ខន្ធទឹម រ័ត្នមុន្នីបានសោយសុខក្នុងសុគតិភព។ បើសិនជាមានជាតិក្រោយមែន សូមឱ្យទឹម រ័តមុន្នីបានក្លាយទៅជាកវីអ្នកនិពន្ឋខ្មែរ ឬជាអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរម្នាក់ដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពិភពលោកទាំងមូល។»
– ខេមរា៖ «អរគុណអ្នកគ្រូ និង បងប្អូនទាំងអស់! ចំពោះការបាត់យុវកវី អ្នកនិពន្ធខ្មែរដ៏មានទេពកោសល្យនេះ សូមឲ្យទឹកចិត្តនៃសេចក្តីស្រឡាញ់ និងទំហំនៃសេចក្តីសោកស្តាយរបស់អ្នកទាំងអស់គ្នា បានដឹងជ្រាបដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធភារតអ្នកនិពន្ធរ័ត្នមុន្នី។ សូមវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់មុន្នីទៅដល់សុគតិភព!!»
ខ្ញុំសម្គាល់ឃើញ ថ្ងៃទី២៣ និង២៤កន្លងទៅនេះ អាកាសធាតុស្ងប់ស្ងាត់ មេឃស្រទុំជាប់រហូត… ខ្យល់ក៏មិនបក់បោកផាយផាត់ដូចសព្វមួយដងឡើយ សូម្បីតែធម្មជាតិស្ងៀមស្ងាត់ហាស្តីមិនបានដែរ។ មនុស្ស និងធម្មជាតិ ហាក់ដូចជាកំពុងត្រៀមខ្លួនទទួលយកព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សោកសៅនោះ ទាំងក្តីឈឺចាប់។
ខ្មែរយើងមិនអាចបោះបង់ចោលនូវស្មារតីជួយគ្នាបានឡើយ គុណធម៌នៃស្មារតីជួយគ្នាទៅវិញទៅមករបស់ខ្មែរនៅតែរស់ដុះដាលជានិច្ច។ ខ្មែរនៅគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងស្រុក ក្រៅស្រុកបានផ្តល់ជំនួយមកជនរងគ្រោះ នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ផ្អើលរត់ជាន់គ្នានៅកោះពេជ្រ។ កាលពីពេលថ្មីៗនេះ គេប្រកាសថា ជនដែលស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ត្រូវបានទទួលប្រាក់ឧបត្ថម្ភជាង១ម៉ឺន២ពាន់ដុល្លារ! ចំនួនទឹកប្រាក់ អាចនឹងកើនឡើងជាលំដាប់បន្តទៅទៀត បើតាមសន្ទុះនៃជំនួយសប្បុរសធម៌ពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា គ្រួសារជនរងគ្រោះនឹងបានទទួលប្រាក់នោះដល់ដៃ ។
មិនដឹងគ្រួសារអ្នកបាត់បង់ជីវិតគិតយ៉ាងណា ចំពោះលុយជាង១ម៉ឺន២ពាន់ដុល្លារដែលបានមកនោះ! អារម្មណ៍នៃចិត្តសង្វេគធ្វើឲ្យខ្ញុំស្រងេះស្រងោចជាខ្លាំង! ១ម៉ឺន២ពាន់ដុល្លារបានមក ដោយសារតែការប្តូរយកជីវិតមនុស្សម្នាក់! ប្តូរកូនប្រុសម្នាក់! ឬកូនស្រីម្នាក់!
ចុះគ្រួសារមុន្នី! យ៉ាងណាទៅវិញ? ពិតជាគួរឱ្យសង្វេគខ្លាំងណាស់! តើប្រាក់នេះ អាចទិញជីវិតអ្នកនិពន្ធដ៏មានទេពកោសល្យម្នាក់នេះ និងប្រជាជនស្លូតត្រង់៣៥១នាក់បានទេ? នៅពេលនេះ ខ្ញុំមិនអាចធ្វើអ្វីបានទាំងអស់ ក្រៅពីគិត និងខ្វល់ខ្វាយក្នុងចិត្តម្នាក់ឯង។
មូលហេតុនៃការស្លាប់បាត់បង់ជីវិត និងរងរបួសនៅកោះពេជ្រនៅតែមិនទាន់ដឹងច្បាស់លាស់ ការផ្អើលរត់ជាន់គ្នា បាក់ស្ពាន ឆក់ខ្សែភ្លើង ខ្លះថា ផ្ទុះគ្រាប់បែក ពាក្យចចាមអារាមខ្លះទៀតថា ប្រទេសជិតខាងចង់សម្លាប់ធ្វើបាបខ្មែរតែម្តង បានជាបំផុសឲ្យផ្អើលរត់ជាន់គ្នា។ ខ្ញុំនៅតែមិនទាន់ជឿខាងណាទាំងអស់ ខ្ញុំចេះតែស្តាប់ តាមដានពត៌មាន និងគិតតែម្នាក់ឯង។
ខ្ញុំស្តាប់វិទ្យុ ឮគេនិយាយបទយកការណ៍ពីគ្រួសារមួយ ដែលមានឪពុកពិការ ម្តាយស្លាប់ សល់ប្អូនតូចៗនៅរៀន។ គ្រួសារនេះ អាចរស់បាន ដោយឲ្យកូនស្រីក្រមុំមកធ្វើការរោងចក្រនៅភ្នំពេញ ហើយផ្ញើប្រាក់បន្តិចបន្តួច ចិញ្ចឹមគ្រួសារនៅស្រុក តែពេលនេះកូនស្រី ដែលជាជន្ទល់គ្រួសារតែម្នាក់គត់ ត្រូវលាចាកលោកបាត់ទៅហើយ គ្រួសារនាងមិនដឹងត្រូវពឹងពាក់នរណាទៀតទេ។
មានគ្រួសារមួយទៀតនៅតាខ្មៅ បានស្លាប់កូន៦នាក់អស់តែម្តង។ ថ្ងៃបុណ្យទូកទី១ ម្តាយឃាត់ មិនឲ្យទៅដើរលេងទេ។ ថ្ងៃទី២ក៏មិនឲ្យដើរលេងដែរ ព្រោះបារម្ភខ្លាចកូនមានគ្រោះថ្នាក់។ លុះដល់ថ្ងៃទី៣ គិតថាឲ្យកូនសប្បាយម្តងចុះ ស្រាប់តែត្រូវស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទាំងអស់នៅស្ពានកោះពេជ្រ។ ពិតជាគួរឲ្យអាណិតពន់ពេក។ មិនដឹងម្តាយយំសោកបោកខ្លួនសោកសង្រេងប៉ុណ្ណាទេ… នេះគឺជាមហាទុក្ខធ្ងន់…។
ពេលខ្ញុំចូលអានសៀវភៅក្នុងបណ្ណាល័យ ខ្ញុំដើរសំដៅទូសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្ត ព្រោះខ្ញុំចង់ស្វែងយល់ពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ និងទំនាក់ទំនងខ្មែរនឹងប្រទេសជិតខាងឲ្យច្បាស់ ខ្ញុំរើឃើញសៀវភៅមួយចំនួនដែលខ្ញុំមិនទាន់បានអាន «ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ» «ដំណើរទៅទិសខាងលិច» «ទុក្ខខ្មែរក្រោម» «បាត់ដំបងសម័យលោកម្ចាស់» «អាថ៌កំបាំងក្នុងវាំងស្តេចខ្មែរ» «ស្វែងយល់ពីខ្មែរក្រហម» «បងធំទីមួយ»… តែខ្ញុំប្លែកអារម្មណ៍ជាខ្លាំង ព្រោះទាំងគ្រូ ទាំងសិស្ស និងទាំងបណ្ណារក្ស ជជែកគ្នាឡើងអ៊ូរពេញបណ្ណាល័យ គ្រប់គ្នាចាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំងចំពោះព្រឹត្តិការណ៍នៅកោះពេជ្រខ្លាំងណាស់ អ្នកខ្លះអានកាសែត ខ្លះទៀតឆែកអិនធឺណែត ហើយអ្នកមួយចំនួនទៀតឈប់អានសៀវភៅដូចទម្លាប់រាល់ដងហើយ តែបែរជាជជែកគ្នាឡើងកងរំពងរកស្តាប់មិនយល់…។ ខ្ញុំមិនបាននិយាយអ្វីនឹងគេទេ ខ្ញុំឮតែសំឡេងគេជជែកគ្នាច្រើននាក់ពេក មិនដឹងជាសម្តីនរណាឲ្យពិតប្រាកដ៖
«រហូតដល់ថ្ងៃទី៣០វិច្ឆិកា ទើបមានសេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រុមអ្នកស៊ើបអង្កេតថា មូលហេតុនៃឧបទ្ទវហេតុនៅលើស្ពានពេជ្រគឺដោយ«សារការផ្អើលរត់ជាន់គ្នា»។ រឿងហេតុដែលកើតឡើងនៅកោះពេជ្រនោះ គ្មាននរណាម្នាក់ត្រូវទទួលទណ្ឌកម្ម ឬទោសកំហុសអ្វីទាំងអស់គ្នា។ »
ម្នាក់ៗខំប្រឹងដណ្តើមគ្នានិយាយ…
«គេឈប់ហៅ«កោះពេជ្រ»ទៀតហើយ គេហៅ«កោះខ្មោច»វិញហើយ»
សំឡេងមួយទៀតបន្លឺឡើង…
«បើរឿងធ្ងន់ធ្ងរបែបនេះ កើតនៅស្រុកគេវិញ អ្នកធំៗចុះពីតំណែងដោយស្មគ្រចិត្តខ្លួនឯងតែម្តង! មិនចាំបាច់គេដេញទេ គេមានទំនួលខុសត្រូវខ្ពស់ណាស់… តែរឿងនៅកោះពេជ្រ អត់មានអ្នកទំនួលខុសត្រូវពិតប្រាកដឡើយ ម្នាក់ៗគេចវេសមិនព្រមទទួលខុសត្រូវ… ខ្ញុំមិនដឹងថា អ្នកណាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះរឿងនេះនោះនៅឡើយទេ? ហើយក៏មិនច្បាស់ថា មាននរណាម្នាក់ចេញខ្លួនទទួលខុសត្រូវចំពោះរឿងនោះដែរ។ »
ខ្ញុំគិតតែពីឱនក្បាលចុះចំពោះទំព័រសៀវភៅ ហាក់ដូចជាមិនខ្វល់នឹងសំឡេងអ៊ូរអរទាំងនេះ តែត្រចៀកខ្ញុំនៅតែឮគេនិយាយតិចៗ ដូចជាមិនចង់ឲ្យអ្នកក្រៅពីមនុស្សក្នុងក្រុមគេស្តាប់បាន៖
«ខ្ញុំឮអ្នកខ្លះនិយាយថា លោកប្រធានគណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍រៀបចំការបុណ្យជាតិ និងអន្តរជាតិបានសុំលាលែងពីតំណែង បន្ទាប់ពីឧបទ្ទវហេតុ ប៉ុន្តែលោកមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យលាលែងនោះឡើយ ព្រោះឧបទ្ទវហេតុនោះ បានកើតឡើងដោយមិនអាចរំពឹងទុកបាន ហើយជារឿងមិនមែនជាកំហុសរបស់អ្នកណាទាំងអស់។»
មានសំឡេងមួយមិនដឹងជាមកពីណា បង្ហើបប្រាប់ទៀតថា៖
«នៅរាត្រីថ្ងៃ០១ធ្នូ ជនរងគ្រោះក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កោះពេជ្របានស្លាប់ម្នាក់ទៀត ដោយសាររងរបួសធ្ងន់ធ្ងរពេក ធ្វើឲ្យចំនួនអ្នកស្លាប់កើនឡើងម្នាក់ទៀត គឺ៣៥២នាក់។ ស្រាប់តែថ្ងៃទី០៥ធ្នូ ស្រ្តីជនរងគ្រោះខ្មែរឥស្លាមម្នាក់ទៀត ត្រូវស្លាប់ចុងក្រោយគេ ដោយពុំអាចធន់នឹងរបួសធ្ងន់ធ្ងរពេក!… តើខ្មែរប៉ុន្មាននាក់ដែលត្រូវស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់ទៀត?…»
«តើក្រុមគ្រូពេទ្យគិតយ៉ាងណា? ពេទ្យស្រុកយើង បើគ្មានលុយទេ… សុំទោសទៅ! កុំសង្ឃឹមថា ជា!…»
«មានគ្រូពេទ្យខ្លះ គេមានក្រមសីលធម៌កម្រិតចំណេះដឹងរបស់គេពិតប្រាកដដែរតើ! ក្នុងកាលៈទេសៈបែបនេះ មានតែខ្មែរយើងជួយគ្នាឲ្យបានច្រើនបំផុត…»
ខ្ញុំអានសៀវភៅទៅមុខទៀតលែងកើត ព្រោះមានសំឡេងរំខានកាន់តែខ្លាំងៗ ខ្ញុំសម្រេចចិត្តដើរចេញពីបណ្ណាល័យ តែខ្ញុំមិនសប្បាយចិត្តសោះ ខ្ញុំមិនចង់ដឹង ហើយមិនចង់ឮថា មាននរណាម្នាក់ បាត់បង់ជីវិតទៀតឡើយ។ ខ្ញុំដើរបណ្តើរ ពោលតិចៗក្នុងពោះបណ្តើរ សូមឲ្យជនរងគ្រោះទាំងឡាយឆាប់ជាសះស្បើយ សូមវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់អ្នកស្លាប់ទាំងអស់ទៅដល់សុគតិភព…៕
កែសម្រួលឡើងវិញ
ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១
Bienvenue 
អានអត់ទាន់ចប់ទេ ទើបតែបានពាកកណ្ដាល ព្រោះឥលូវម៉ោង ១០ កន្លះហើយ ចាំស្អែកចាំ អាបបន្ដរ…..ហាស់ហាជក់ចិត្ដ…………